Wat is dan kennis? Waarom stel ik deze vraag? Het doet ertoe hoe we het woord 'kennis' gebruiken. Laat ik Wittgenstein citeren: "De problemen worden niet opgelost door nieuwe informatie te geven, maar door te ordenen wat we altijd al wisten. Filosofie is de oorlog tegen de betovering van onze intelligentie door middel van de taal" (Philosophische Untersuchungen, §109). Het gaat er uiteindelijk om hoe we de term hanteren.
'Kennis' is een woord wat we gebruiken in verband met de werkelijkheid. De zin "Ik weet dat het vandaag vrijdag is" is niet waar als het vandaag geen vrijdag is. Daarom kan kennis niet subjectief zijn: we weten van veel dingen niet of we ze weten, of er alleen maar van overtuigd zijn. Verder is kennis iets van het verstand: er komt een overtuiging bij te pas. Naïef kunnen we zeggen: als we overtuigd zijn dat het zes uur is, en het is werkelijk zes uur, weten we dat het zes uur is.
De laatste uitspraak blijkt echter nog problemen te hebben met bepaalde gevallen. Stel dat je elke ochtend om zes uur, als je wakker wordt op de wekker kijkt. Stel nu dat de wekker vanavond precies om zes uur stil is blijven staan, en je wordt morgenochtend weer wakker en kijkt precies om zes uur op de wekker: weet je dan dat het zes uur is?
Uit dit voorbeeld blijkt dat kennis niet kan steunen op de rechtvaardiging van onze overtuiging (het op de wekker zien rechtvaardigde ons geloof dat het zes uur was) of op de betrouwbaarheid van de methode (op een wekker kijken die gisteren nog liep is een methode die betrouwbaar is). De enige reparatie is de band met de juistheid van onze overtuigingen te verstevigen, om alle gevallen te voorkomen wanneer we ten onrechte overtuigd zijn. Voor mijzelf hanteer ik daarom twee mogelijke definities van kennis:
- De ruime definitie: Kennis van p is iedere ware overtuiging van p. In deze definitie weten we heel veel -- namelijk alles waarvan we overtuigd zijn en wat waar is. In het geval van de stilstaande wekker weten we nog steeds dat het zes uur is. Kennis is het samentreffen van een propositionele attitude van overtuiging en de werkelijkheid.
- De nauwe definitie: Kennis van p is een ware overtuiging die in 'het juiste' verband staat met (de oorzaak van) p. Een voorbeeld van een 'juist' verband is dat het tijd-geregeld mechanisme van een lopende wekker via de stand van de wijzers via mijn visuele waarneming leidt tot de overtuiging dat het zo en zo laat is: de tijd, die de wekker regelt, staat in een juist causaal verband met mijn overtuiging1.
We zien concluderend dat kennis een begrip is wat eigenlijk direct uit ons begrip van 'realiteit' en 'waarheid' voortkomt. Het is op een of andere manier het samentreffen van een overtuiging met de werkelijkheid. Maar daarachter ligt nog een hele wereld over hoe een bepaalde overtuiging tot stand gekomen is -- daarover later misschien meer.
1 Met de laatste definitie is de definitie van 'het juiste' verband niet altijd even makkelijk. Denk bijvoorbeeld aan het geval dat iemand expres onwaarheid vertelt aan jou, jou overtuigend dat het eten vanavond om zes uur begint. Stel nu dat degene die het eten klaarmaakt dat hoort en daaruit bedenkt: laat ik het eten dan nu maar om zes uur klaarmaken. Kun je dan zeggen dat je weet dat het eten om zes uur begint, doordat je daarvan overtuigd bent en je overtuiging in een direct verband staat met de waarheid ervan? Als we dat willen ontkennen, kunnen we bijvoorbeeld zeggen dat de overtuigingen niet overeenkomen: je overtuiging was dat het eten om onbekende reden was verzet, de waarheid was dat het eten verzet was om reden van de jou vertelde leugen. Merk op dat overtuigingen afgeleid van een onware overtuiging verder ook niet tot kennis kunnen leiden.
Als bron voor de verschillende opvattingen over kennis en hun problemen heb ik gebruikt Modern Epistemology: A New Introduction (1995) door N. Everitt en A. Fisher.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten