Het perspectief van leven zonder God (2)

Misschien heb je mijn vorige bericht gelezen en heb je goede tegenargumenten. Ik zal er een aantal noemen die ik heb gehoord.

Allereerst, je zou kunnen antwoorden: "Je zoekt het te hoog. Er is geen groot antwoord op de zin van het leven, maar dat hoeft ook niet. De zin van het leven ligt in het genieten van het moment. Je zou zelfs kunnen zeggen dat in het moment een wereld vol zingeving zit."

Dit is een antwoord dat deels waar is. Het deel dat waar is, is dat een moment inderdaad een wereld vol zingeving en geluk kan zijn. Maar ten eerste is dat geen tegenwerping tegen het pleidooi om open te staan voor het bestaan van God. De vrede met God kan het geluk van ieder moment alleen maar groter maken, niet kleiner. Het geluk van het moment is ook geen reden om te veronderstellen dat de rest van het leven als geheel dan zinloos moet zijn. Het is juist reden om te onderzoeken of er een grotere werkelijkheid achter dat moment zit.

Een ander tegenargument kan zijn: "Ja, lekker makkelijk. Iedereen kan wel zeggen dat er eeuwig leven is na de dood. Niemand kan je tegenspreken. Dat kan een vrijbrief zijn voor het verwaarlozen van het leven hier op aarde."

Ook dit antwoord is deels waar. Het is waar dat dit een makkelijk antwoord zou kunnen zijn, en dat het geloof in leven na de dood kan leiden tot een verachting van het leven nu. Maar dat is absoluut niet waartoe ik uitnodig als ik vraag je open te stellen voor de mogelijkheid van het bestaan van God. Ik heb het over die God en Vader die Zijn eigen Zoon Jezus voor onze zonden heeft overgegeven. Wij zondigen niet goedkoop, en heel de aarde is vol van Gods glorie. Ik heb het over die God, die persoonlijk aarde en hemel heeft gemaakt en gevraagd heeft of wij zorg willen dragen voor deze aarde, de schepselen daarop en elkaar. Ik heb het over die God die oproept om je leven te verliezen in volledige overgave aan Hem, door het liefhebben van Hem boven alles en van je naaste als jezelf, en het gelovig vertrouwen op het offer van Zijn Zoon voor onze zonden.

Een laatste, heel ander tegenargument kan zijn: "Ik wil helemaal niet eeuwig leven. Dat kan helemaal niet zingevend zijn." Dit tegenargument is met succes gesuggereerd door literatuur, bijvoorbeeld misschien door het verhaal van Toon Telligen over de dag dat de boosheid verdwenen was en de dieren helemaal niet meer weten wat ze moeten voelen en lusteloos voor zicht uit gaan zitten staren en "het ergste vrezen". Of door het verhaal over 'De onsterfelijke' van Borges, een man die van 'de rivier van de onsterfelijkheid' heeft gedronken en na duizenden jaren verlangt naar de dood die hem eindelijk van de zinloosheid zou kunnen verlossen, omdat hij alles wat hij wil al gedaan heeft en niets meer waarde lijkt te hebben als het altijd binnen bereik is.

Op dit laatste argument wil ik reageren op een aantal verschillende misvattingen die erachter kunnen zitten:

1. het idee dat het geluk zonder de schaduwzijde van het kwaad geen geluk is;
2. het idee dat alles zich uiteindelijk herhaalt als het eeuwig duurt;
3. het idee dat de eeuwigheid door het christelijke geloof alleen wordt bestemd voor beloning of straf, woorden die Borges aan de onsterfelijke in de mond legt.

Allereerst over het idee dat het geluk zonder de schaduwzijde of begrenzing van het kwaad geen geluk is of overgaat in verveling. Ironisch genoeg heeft de kerkvader Augustinus ook geargumenteerd dat het kwade ten beste komt van het goede, en dat God het daarom heeft toegelaten - al bedoelde Augustinus niet dat het goede (nu of in de toekomst) niet zonder het kwade zou kunnen. Het idee dat het goede niet zonder het kwade kan is echter onjuist. Adam en Eva waren gelukkig zonder het kwaad. Ze moesten verleid worden tot iets wat ze niet kenden, bedrogen worden, om tegen God te zondigen. Wij zelf kunnen levenslang gelukkig zijn, bijvoorbeeld in een huwelijk of met een kind, zonder dat we behoefte hebben aan kwaad (zoals de dood of echtscheiding). Dit idee is dus empirisch bewezen onjuist te zijn.

Als tweede het idee dat er een eeuwige cyclus is waarin alles uiteindelijk herhaling is en niets nieuws meer is. Borges begint zijn verhaal met een citaat van Francis Bacon die op zijn beurt het bijbelboek Prediker citeert dat er niets nieuws onder de zon is. Daarmee wordt over het hoofd gezien dat deze klacht van niets nieuws onder de zon er een is die ontstaat in een ellendige en zondige wereld waarin de dood een feit is. Ieder mens snelt naar de dood, iedere nieuwe generatie is aan dezelfde wetmatigheden en ellende is onderworpen. De algemene stelling dat alles zich herhaalt is een vooronderstelling waarvoor geen enkel bewijs bestaat. Precies zo bestaat er voor de algemene stelling dat op den duur alles gaat vervelen, geen reden. Hoe zit dat in ons mensenleven? Mensen zijn als ze overlijden wel uitgekeken op de ellende, maar niet op het goede en mooie in het leven. Onze eigen ervaring spreekt het tegen. Als we dit leven niet meer willen, is dat uit wanhoop en niet uit verveling. Spreuken 5:19 heeft een mooie spreuk over het blijvend genieten van je huwelijk: "Dool altijd rond in haar liefde." Zoals je in een tuin telkens opnieuw rond kunt dwalen en telkens weer ervan geniet. Niet zoals in een cyclus waarin exact dezelfde toestand als eeuwen geleden terugkomt en alles zich opnieuw herhaalt.

Als laatste, het idee dat het christelijke geloof de eeuwigheid alleen bestemt voor beloning of straf. Dat is niet wat de Bijbel erover zegt. Beloning en straf is wel onderdeel van de eeuwigheid. Maar het is veel aangrijpender: de hel is zonder God zijn, zonder Zijn licht en zegeningen zijn, in gezelschap van de duivel, de bedrieger vanaf het begin zijn, en vol zijn van beklag maar ook van voortdurende haat tegen God. Je kunt het geen leven noemen - het wordt daarom de eeuwige dood genoemd. Dat is waar de leugen van Satan ons brengt ons brengt als we niet tot Jezus vluchten. Daartegenover staat eeuwig leven. Niet "eeuwig beloond worden" maar eeuwig leven. Dat gaat niet alleen over beloning, maar veel meer: over dat God alle tranen zal afwissen van het lijden op deze aarde, dat God een nieuwe hemel en nieuwe aarde zal maken waarop vrede en gerechtigheid woont, dat we Gods aangezicht zullen zien, wat betekent dat we onze Schepper niet meer alleen maar kennen als via een verdonkerde spiegel, maar direct, dat er vrede zal zijn in de natuur tussen de dieren en ons, dat we onbevreesd om mogen gaan met en regeren over heel Gods schepping, waarvoor wij in de eerste plaats door God tot leven zijn geroepen toen Hij ons op deze aarde schiep. En dat alles zonder de droevige zonden van ons hart waarmee we nu nog dagelijks strijden.

God heeft ons altijd al voor het eeuwige leven bestemd. Daarom stond er in het midden van het Paradijs (ja echt, in het midden) de boom des levens. Het is door onze zonde dat we moeten sterven. Het eeuwige leven in de Bijbel is dus niet een beloning, maar een herstel van hoe het zou moeten zijn. Het is dus een meervoudige misvatting dat eeuwig leven niet zingevend zou kunnen zijn.

Het tegendeel is waar. Kijk ten slotte eens op naar de oneindige God die dit heelal geschapen heeft, en bedenk dat Hij het is die je uitnodigt om in Zijn nabijheid te wonen. Hij zal eeuwig dezelfde betrouwbare, barmhartige en genadige God blijven die ons het eeuwige leven geeft, de eeuwige Bron van al het goede die nooit opdroogt. Jezus, het Lam van God, zal ons weiden en naar verse waterbronnen leiden.

Het perspectief van leven zonder God

Het is tegenwoordig heel gewoon om niet in God te geloven. Toch is dat nogal vreemd, als je bedenkt welke vooronderstellingen je daarvoor nodig hebt en hoe weinig perspectief een leven zonder God heeft.

Wat het perspectief van een leven zonder God betreft, het is vaak een perspectief van genieten wat er te genieten valt. Van 'jezelf laten gaan', zelfs als je weet dat dit maar even is en al heel gauw weer over is. Je weet dat je eigen begeerten je bedriegen en toch volg je ze. Je belijdt dat het leven zinloos is, maar tegelijkertijd verklaar je de wetenschap en technologische vooruitgang voor heilig. Zou dat niet zijn om het gevoel van macht over het onbekende en onontkoombare die ze je geven? Zou het niet zijn omdat ze de leugen stand laten houden waarin je leeft - de leugen die ontkent dat de Eeuwige deze prachtige schepping tevoorschijn heeft geroepen en dat wij er een vloek over hebben laten komen?

Zonder God is het leven zonder doel. Het is toevallig ontstaan, we hebben geen zinvolle identiteit of bedoeling. Er is geen verlossing van de dood. Er is geen verlossing van het onrecht, het grijpen naar macht en het misbruik ervan, de corruptie en het geweld op deze aarde. Er zal nooit duurzame vrede komen, want de mens blijft slecht in zijn hart - het blijft op zichzelf gericht. Of denken we onszelf te kunnen verlossen en ons DNA aan te kunnen passen zodat het nooit meer kwaad zal willen, en we eeuwig zullen leven? Welk demon heeft ons dat ingefluisterd? En wat maakt dat we denken dat we daar wat aan zullen hebben?

In dit alles zou je misschien nog een tragische held kunnen zijn, ware het niet dat er geen goed is om voor te lijden. Schoonheid is maar bedrog, je weet dat het van de ene op de andere dag vergaat en dat jouw lijden daar geen verandering in zal brengen. Liefde is goed, maar waar halen we de motivatie voor ware zelfopofferende liefde vandaan als we niet geloven in God Die ware verlossing zal brengen van de ellende over deze mensheid? Zou het uitsterven van de mensheid dan niet een grotere barmhartigheid van onze kant zijn?

Of troosten we ons misschien met de gedachte dat we in een grote komedie leven? Vergroten we onze glimlach uit en blijven we lachen als het lachen zelf belachelijk is geworden? En lachen we nog steeds als we zelf tot spot zijn geworden van anderen en als alles wat we vrezen over ons komt als we oud zijn geworden?

Ik moet denken aan wat het bijbelboek Prediker erover zegt. Hier volgt een lang citaat uit hoofdstuk 2.

Ik zei in mijn hart: Kom toch, ik zal u op de proef stellen met blijdschap, en zie daarom het goede aan. Maar zie, ook dat was vluchtig. 2. Over het lachen zei ik: Dwaasheid, en over de blijdschap: Wat brengt die teweeg? 3. Ik onderzocht mijn hart door mijn lichaam te verkwikken met wijn (mijn hart echter behield in wijsheid de leiding) en door dwaasheid aan te grijpen, totdat ik zou zien wat het beste is voor de mensenkinderen om onder de hemel te doen tijdens het getal van hun levensdagen.

4. Ik heb voor mijzelf grootse dingen tot stand gebracht: Ik bouwde mij huizen, ik plantte mij wijngaarden. 5. Ik legde mij tuinen en boomgaarden aan en plantte daarin allerlei vruchtbomen. 6. Ik legde mij waterbekkens aan om daaruit een bos met jonge bomen te bevochtigen. 7. Ik verwierf slaven en slavinnen en de in huis geboren kinderen behoorden mij toe. Ook had ik grote kudden runderen en kleinvee, meer dan allen die vóór mij in Jeruzalem geweest zijn. 8. Ik vergaarde mij ook zilver en goud, kostbaarheden van koningen en gewesten. Ik zorgde voor zangers en zangeressen, en de genoegens van de mensenkinderen: genot in overvloed. 9. Ik werd groter en nam toe, meer dan allen die vóór mij in Jeruzalem geweest zijn. Ook bleef mijn wijsheid bij mij. 10. Al wat mijn ogen verlangden, onthield ik ze niet. Ik ontzegde mijn hart geen enkele blijdschap, want mijn hart werd verblijd vanwege al mijn zwoegen. Dat was mijn deel voor al mijn zwoegen. 11. Toen richtte ik mijn aandacht op al mijn werken, die mijn handen gemaakt hadden, en op het zwoegen waarmee ik had gezwoegd om ze tot stand te brengen. Zie, het was alles vluchtig en najagen van wind. Daarin was geen voordeel onder de zon.

12. Daarna richtte ik mijn aandacht op het bezien van wijsheid, ook van onverstand en dwaasheid. Immers, hoe zal de mens die na de koning komt, doen wat al gedaan is? 13. Toen zag ik dat de wijsheid voorkeur heeft boven de dwaasheid, evenals het licht voorkeur heeft boven de duisternis. 14. De wijze heeft ogen in zijn hoofd, maar de dwaas wandelt in de duisternis. Toen merkte ik ook dat één lot hen allen treft. 15. Toen zei ik in mijn hart: Zoals het lot van de dwaas ook mijzelf treft, waarom ben ik dan toen zo bovenmate wijs geweest? Ik sprak in mijn hart: Ook dat was vluchtig. 16. Er is immers voor eeuwig niet meer herinnering aan een wijze dan aan een dwaas. Wat er nu is, wordt in de dagen die komen, allemaal vergeten. Hoe sterft de wijze met de dwaas?

17. Daarom haatte ik het leven, want het werk dat plaatsvindt onder de zon, leek mij kwaad. Het is immers alles vluchtig en najagen van wind. 18. Ik haatte ook al mijn zwoegen waarmee ik zwoegde onder de zon, zwoegen dat ik zou moeten overlaten aan de mens die er na mij zijn zal. 19. Want wie weet of die wijs zal zijn of dwaas? Toch zal hij beschikken over al mijn zwoegen waarmee ik, zij het met wijsheid, heb gezwoegd onder de zon. Ook dat is vluchtig. 20. Zo kwam ik ertoe mijn hart te doen wanhopen vanwege al het zwoegen waarmee ik had gezwoegd onder de zon. 21. Want is er een mens wiens zwoegen met wijsheid, met kennis en met bekwaamheid geschiedt, hij moet die als zijn deel overgeven aan een mens die er niet voor gezwoegd heeft. Ook dat is vluchtig en een groot kwaad.

22. Ja, wat heeft de mens aan al zijn zwoegen en aan wat zijn hart najaagt, waarvoor hij zwoegt onder de zon? 23. Want al zijn dagen zijn vol leed, zijn bezigheid is verdriet. Zelfs in de nacht komt zijn hart niet tot rust. Ook dat is vluchtig.

Tot zover het perspectief van een leven zonder God. Het geluk is vluchtig, het leven zinloos. Wat is er eigenlijk aantrekkelijk aan? Waarom staan we niet open voor de gedachte dat dit wel eens een leugen zou kunnen zijn?

Een volgende keer kan ik misschien schrijven over de vooronderstellingen die nodig zijn om te leven zonder God.

Geloofsverklaring

De reden dat ik in God geloof, is niet omdat Hij zo'n goede verklaring is voor alles om me heen. Natuurijk is een almachtige en goede God een goede verklaring voor de pracht en ontzagwekkendheid van de natuur. Natuurlijk is onze zonde een goede verklaring voor de gebrokenheid en de aanwezigheid van de dood in deze natuur. Maar de reden waarom ik in God geloof is niet omdat God een goede verklaring is.

De reden dat ik geloof, is dat Gods Woord tot mijn hart spreekt. Die reden is dat ik Gods liefde voor mij en jou heb ervaren en nog elke dag ervaar.

Sommige mensen zouden in God geloofd kunnen hebben vanwege de verklaring van natuurverschijnselen om hen heen. Dat is wat Hawking (1942-2018) lijkt te veronderstellen in zijn boek "De antwoorden op de grote vragen". Erg overtuigend vind ik dit niet; ik denk eerder dat mensen een ingeboren gevoel hadden van God, en daardoor vanzelfsprekend Zijn hand in de werkelijkheid om hen heen zagen. Natuurlijk is het wel zo dat door de wetenschap van vandaag we veel natuurverschijnselen beter kunnen begrijpen dan vroeger. Vroeger werd over dezelfde natuurverschijnselen ook wel onzin geloofd en gezegd. Maar de natuur beter begrijpen betekent niet dat ik minder in God geloof - juist meer! Ik zie Zijn hand juist duidelijker als ik meer zie en inzie over de onmetelijke sterrenhemel, de storm of de nietigste plantjes hier op aarde. Als ik weet dat elk plantje uniek is doordat het DNA in het zaadje gecombineerd is door bevruchting, zou ik daarom God minder prijzen voor elke uniek plantje? Als ik weet dat de regenboog tot stand komt door de weerkaatsing van zonlicht onder een bepaalde hoek, zou ik dan God minder prijzen voor de schoonheid ervan? Zou ik Hem minder danken voor Zijn belofte van trouw, die Hij door de regenboog aan Noach gaf?

Ik kan me met die kennis afvragen waarom die regenboog voor de zondvloed niet zichtbaar was; maar het zou bizar zijn om te denken dat zo'n vraag niet past binnen het denken van een gelovige. De waarheid verdraagt alle vragen, zegt mijn hart, en ik ben nog nooit teleurgesteld. Jezus, Gods Zoon die naar deze aarde kwam, schuwde geen enkele moeilijke vraag. Hij beantwoordde ze met een duidelijkheid die je zal verbazen.

"Verklaren" en "begrijpen" van de schepping heeft ook iets beperkts. Het is een beetje zoals de praktische kijk van iemand (geen vegetariër) die "een wei vol vlees" zegt in plaats van "een wei vol schapen". Daarmee bedoel ik dat het zien van oorzaak en gevolg een manier is om naar de schepping te kijken en dat het een van de vele manieren is. Als je jezelf tot het benoemen van oorzaak en gevolg beperkt, laat je veel achterwege. De filosoof Kant zag oorzaak en gevolg als een "categorie" van het denken, waarmee we de wereld kunnen ordenen. Dat betekent niet dat we de wereld daartoe kunnen reduceren.

Ik zou mensen die denken zoals Hawking ("God is overbodig, er is geen plaats meer voor Hem omdat we een betere verklaring hebben") willen zeggen: Stel je eens open voor een bredere kijk op deze wereld. Stel jezelf eens voor dat al je wetenschap maar een manier van kijken is, niet subjectief, maar wel onmogelijk om erover te weten of het de enige juiste en de grondigste manier van kijken is. En als je die bril afgezet hebt, lees dan eens Psalm 104 of Psalm 19 die over de schepping gaan. Ik denk dat het je zal verrassen. Ik weet zeker dat als je God leert kennen, je verrast zult worden door Wie Hij is.

Kennen

Het woord wat in de Bijbel wordt gebruikt voor seksualiteit is ידע jadah, kennen. Bij goede seksualiteit tenminste - zoals wanneer Adam zijn vrouw Eva kent en zij zwanger wordt van Kaïn. Bij Lamech, een nakomeling van Kaïn, staat er een schokkende tegenstelling: "Hij nam voor zichzelf twee vrouwen", Hebreeuws לָקַח laqach, wat kan worden vertaald met grijpen of nemen (Genesis 4).

Als het gaat over het huwelijk zegt Adam over Eva: "Deze is been van mijn beenderen en vlees van mijn vlees". God had namelijk Eva uit een deel van Adam gemaakt. Daarop volgt: "Daarom zal een man ... zich aan zijn vrouw hechten (Hebreeuws דבק, dabaq, kleven of zich hechten) en zij zullen tot één vlees (Hebreeuws בשׂר, basaar, lichaam) zijn" (Genesis 2). God heeft man en vrouw voor elkaar bedoeld.

De kern van seksualiteit is dus niet ongeremde begeerte maar het echt zien en erkennen van en vertrouwen van elkaar. Daarom noemt Jezus ook het met wellust naar een vrouw kijken (Gr. προς το επιθυμησαι, "om het begeren") "overspel in het hart" (Mattheüs 5:28). Die begeerte is dus overtreding van het zevende gebod "U zult niet echtbreken" (Exodus 20).

In Leviticus 18 en 20 staat het zevende gebod verder uitgewerkt. Daar staat ook het verbod op homoseksualiteit erbij. Als de apostelen de christenen zeggen welke wetten van Mozes ze moeten houden, staat daar ook het zevende gebod (het zich onthouden van overspel) bij (Handelingen 15:29). Deze zonden worden in de brieven van de apostelen herhaald (1 Korinthe 6:10, Galaten 5:19-21, Ef. 5:5, Kol. 3:5-6, ook in Openb. 22:15). Daarbij staat dat wie deze dingen doet, het Koninkrijk van God niet zal beërven.

Maar is homoseksualiteit ook niet goed als het gaat om een homoseksuele relatie waarbij de ander even belangrijk is? Nee. God verbiedt niet alleen ontrouwe homoseksuele relaties, of alleen relaties tussen mannen en jongens, maar relaties tussen "mannen en mannen" in het algemeen (en ook vrouwen met vrouwen, Rom. 1:26).

Ik schrijf deze dingen niet om te veroordelen, maar om te leren van God Zelf. Ik weet wat Jezus zegt: "Wie zonder zonde is, moet de eerste steen werpen" (Johannes 8:7). Als ik zou veroordelen, zou ik als eerste beschaamd weg moeten lopen. Maar ik vind het belangrijk om te weten wat God Zelf zegt en daarnaar mijn leven te richten.

De kern van seksualiteit tussen man en vrouw in het huwelijk is dus goed: elkaar helemaal kennen en aan elkaar geven. God dienen heeft dus niets met een 'platonische' relatie te maken waarbij seksualiteit wordt afgedaan als iets lelijks. Maar het is makkelijk om deze goede kern weg te gooien en alleen de buitenste schil over te houden. Zelfs die buitenste schil geeft ons nog iets wat we begeren. Daarom misbruikt de satan seksualiteit om ons met mooie beloftes van Gods bedoeling weg te lokken. Daarbij blijft er echter altijd een gapende leegte over die blijft schreeuwen om vervulling.

De wraak over Judas

Sommige delen van de Bijbel zijn moeilijk te begrijpen. Voor mij geldt dat voor veel van de psalmen. Er staan gebeden om wraak in die moeilijk te rijmen zijn met het gebod van Jezus: "Heb uw vijanden lief". Deze psalmen kunnen we dus niet als leidraad nemen voor ons eigen leven. Jezus gebiedt ons om te zegenen wie ons vervloeken, te bidden voor wie ons vervolgen.

Dit lie me nadenken over wat het betekent als we zeggen dat heel de Bijbel Gods Woord is. Zijn de psalmen misschien uitzondering op die regel? Of bevatten de psalmen persoonlijke klachten van David die God heeft getolereerd, maar die nu rechtgezet zijn door de woorden van Jezus? Betekent het dat God onvolmaaktheid in de Bijbel toelaat, en dat alleen delen ervan (zoals bijvoorbeeld de woorden van Jezus, Gods Zoon en de hoogste Profeet) de volle waarheid zijn?

Laten we een stapje terugdoen en nadenken over wat het betekent dat de Bijbel Gods Woord is. Allereerst betekent dat: het is Gods openbaring, Gods brief aan jou en mij, waardoor God ons tot Hem leidt en ons leert Wie Hij is. Het betekent dat de Bijbel betrouwbaar is. Het is geen bedenksel van mensen, maar het gezaghebbende gebod van God.

Als we beginnen bij Genesis, betekent dat dat het geen mythe is over het ontstaan van de aarde, zoals er zoveel zijn buiten de Bijbel. Het is de waarheid. Het betekent dat de straf van God voor Adam en Eva en Zijn beloften om het nageslacht van Eva te bevrijden van het nageslacht van de slang, nog steeds geldt en waar en betrouwbaar is. Wij waren er niet bij toen God de hemel en aarde maakte, maar we geloven in wat we niet gezien hebben, op Zijn Woord (Hebreeën 11). Wij geloven ook dat de beschrijving van de levens van Noach, Abraham, Izak en Jakob waarheidsgetrouw en eerlijk is, en niet verdraaid en anders gemaakt dan het was, zoals bij de meeste buitenbijbelse "historiën". We geloven dat God inderdaad tot hen gesproken heeft, en dat zij een waarheidsgetrouw voorbeeld zijn voor ons en geen onmogelijke mythe. De Bijbel geeft ons ook alle aanleiding om dat te doen, omdat ze zowel de sterke als de zwakke momenten van deze voorvaderen weergeeft - eigenlijk vooral de kracht van God door hun zwakheid. We geloven dat God de profeten de woorden in de mond gaf als ze spraken: "Dit zegt de HEERE". We geloven dat de evangeliën waarheidsgetrouwe ooggetuigenverslagen zijn van wat Jezus heeft gezegd en gedaan. We geloven dat de apostelen met de Heilige Geest zijn gezalfd om de gemeenten van Christus te onderwijzen door hun brieven.

De volgende Bijbelteksten geven ons inzicht in deze waarheid:

"Heel de Schrift is door God ingegeven" (Gr.: πασα γραφη θεοπνευστος, door God geademd) (2 Tim. 3:16)

"Dit moet u allereerst weten, dat geen enkele profetie (Gr. πασα προφητεια) van de Schrift een eigenmachtige uitleg (Gr. ιδιας επιλυσεως) toelaat. Want de profetie is destijds niet voortgebracht door de wil van een mens, maar door de Heilige Geest gedreven heilige mensen van God hebben ze gesproken" (Gr. πνευματος αγιου φερομενοι, door de Heilige Geest vervoerd) (2 Petr. 1:20-21)

"Want wij zijn geen kunstig verdichte fabelen nagevolgd" (Gr. σεσοφισμενοις μυθοις, wijze mythen) (2 Petr. 1:16)

Maar hoe zit dat dan met de gebeden van wraak in de psalmen? Werden die ook door Gods Geest gedragen? Is het misschien zoals een theoloog erover schrijft:

"Het is belangrijk om te beseffen dat vóór de eerste komst van Christus de enige tastbare manier waardoor de waarheid van de Schrift aangetoond kon worden aan menselijke waarnemers was door de praktische test van ongeluk dat degenen overkwam die dwaalden, en verlossing die toebedeeld werd aan degenen die zich aan de waarheid hielden. Zolang als de kwaden bleven triomferen, leek hun voorspoed de heiligheid en soevereiniteit van de God van Israël te ontkennen. Een Joods gelovige in het Oude Testament kon alleen zuchten in diepe aanvechting van de ziel zolang die situatie voortduurde. Zichzelf volledig identificerend met Gods zaak, kon hij niet anders dan Gods vijanden als zijn eigen zien. Hij moest God bidden om Zijn eigen eer hoog te houden en Zijn eigen rechtvaardigheid te verdedigen door een vernietigende verwoesting te gebieden op degenen die of met hun gedachten of met hun daden Zijn soevereiniteit en wet ontkenden." (citaat van Gleason L. Archer in Jensen's Survey of the Old Testament)

Als dat zo is, lezen we de psalmen verkeerd als we ze lezen als ik-gerichte gebeden om wraak. Dan zijn ze gericht op Gods eer. Hoe zouden we het onderscheid kunnen zien? Natuurlijk kunnen we David (de dichter van de meeste psalmen) niet in zijn hart kijken. Maar we kunnen letten op wat David zegt.

Als David om wraak bidt gericht op het bewijzen van Gods macht en rechtvaardigheid, verwacht je deze symptomen:

1. Het noemen van Gods eigenschappen (Zijn macht, rechtvaardigheid, ...)
2. Het benoemen van onrecht
3. Gebed om openbaar herstel

Als David daarentegen op persoonlijke wraak is gericht en door haat wordt gedreven, zijn dit de tegensymptomen:

1. God overhalen door beloften te doen
2. Benoemen van haat en van uitsluiting ("zij horen niet bij U")
3. Onbedwongen haatgedachten en woorden, zoals gebed om langdurige pijn, of om een verachtelijke dood

Wat zien we bij de psalmen? Laten we beginnen met psalm 109. Deze psalm is speciaal omdat er zoveel gebeden om wraak in staan, maar ook omdat er expliciet naar word verwezen in Handelingen 1:20 als het gaat over het lot van Judas, die Jezus verried. De apostel Petrus zegt letterlijk dat de Heilige Geest deze woorden sprak bij monde van David (Handelingen 1:16)!

Psalm 109

We vinden de volgende symptomen:

• Symptoom 1: David noemt Gods eigenschappen als motief: "omwille van Uw Naam, want Uw goedertierenheid is groot". Het God overhalen door beloften te doen is afwezig, David beroept zich helemaal op Gods goedertierenheid. De enige belofte staat aan het eind: "Ik zal de HEERE met mijn mond op luide toon loven, te midden van velen zal ik Hem prijzen". Maar dat is meer een lofzang en belijdenis.
• Symptoom 2: Benoemen van "mond van bedrog", zonder reden bestreden, voor liefde aangeklaagd (vs. 1-5), de arme vervolgd (vs. 16)
• Symptoom 3: Gebed om openbare veroordeling, uit het ambt zetten, armoede in zijn familie, vergeten worden (vs. 6-15). David bidt nergens om pijn. De gebeden om wraak gaan wel heel ver: uitroeien van de nakomelingen van en de herinnering aan iemand is nogal wat! Bidden om geen genade voor wezen ook! Ik denk dat dit gebed gericht is op het einde van het kwaad, dat anders voortgezet zou kunnen worden. Dit is verbonden met het vaste geloof dat God de nakomelingen van de oprechten zal uitbreiden op aarde (psalm 112:2) en de rechtvaardige voor altijd in herinnering zal laten blijven (psalm 112:6).

Psalm 69 wordt ook geciteerd in Handelingen 1:20. Laten we die psalm op dezelfde manier beoordelen.

Psalm 69

• Symptoom 1: David beroept zich op Gods goedertierenheid en trouw (vs. 14, 17), barmhartigheid (vs. 17). David belooft niets als hij om wraak bidt. Hij belijdt aan het eind zelfs dit: Dat hij God zal loven en danken, en dat dit de HEERE aangenamer is dan offergaven. Dat betekent: U hoeft niet omgekocht te worden, U wilt dat we Uw Naam eren.
• Symptoom 2: Benoemt onrecht: zonder reden haten, willen ombrengen, om valse redenen vijand, "wat ik niet geroofd heb, moet ik toch teruggeven" (vs. 5), bespot terwijl hij treurde (vs. 11-13), gal als voedsel en zure wijn gegeven in dorst (vs. 22)
• Symptoom 3: Gebed om verwoesting van hun woonplaats (vs. 26) en om hun val (vs. 23). Een vorm van het tegensymptoom (dus een motief van persoonlijke haat en wraak) zou kunnen zijn dat David bidt om de blind en het kreupel maken van degenen die hem onrecht doen (vs. 22-23). Maar het is goed om daarbij te beseffen dat blindheid en kreupelheid als openbare straf op de zonde werden gezien, dus juist als een openbare veroordeling bij uitstek. David bidt om de veroordeling van hun onrecht (vs. 28-29). "Voeg misdaad bij hun misdaad, laat hen niet komen tot Uw gerechtigheid" kan beter vertaald worden als "Stapel bij hen schuld op schuld, laat ze in Uw rechtvaardiging niet komen" (Naardense Bijbel). Het is ver van de bedoeling om hier bij God te pleiten om onrecht en om een scheef oordeel, maar juist om een rechtvaardig oordeel van volledig herstel.

We kunnen dus constateren dat de gebeden van David gelovig zijn in hun vorm, omdat ze uitzien naar de eer van God. Het is voor ons gemakkelijk ze te lezen als persoonlijk gemotiveerde wraak, maar de bewijzen zijn er dat dit niet zo is. In geloof mogen we dus zeggen, zonder door de feiten tegengesproken te worden: David heeft deze woorden op een heilige manier, door de Heilige Geest gesproken.

Het is bijna Pasen 2025. In het lijden van Jezus, de enige volmaakt Rechtvaardige, voor onze zonden (ook voor die van David!) worden alle aspecten van het lijden van David vervuld. Jezus' opstanding heeft gemaakt dat het lijden van de rechtvaardige niet meer de aantasting van Gods eer is, maar de uitbreiding ervan. We mogen daarom vrijmoedig getuigen dat Zijn Koninkrijk er al is, binnen in ons, en dat Hem alle macht gegeven is in de hemel en op de aarde, ook al lijden we. Als we nu lijden, zullen we ons later des te meer mogen verheugen bij de wederkomst van Jezus Christus. Daarom kunnen de gebeden om wraak nu al ophouden, omdat we vooruit mogen zien naar de tijd dat God alle dingen nieuw zal maken. Ze mogen worden ingewisseld door een verlangend bidden om de wederkomst van onze Koning, Christus Jezus, de Zoon van God, onze Verlosser. Hij zal de levenden en de doden oordelen en een eeuwig rijk van vrede brengen.

Psalm 23

Vandaag schrijf ik over psalm 23.

Een psalm van David.

De HEERE is mijn Herder,
mij ontbreekt niets.
2. Hij doet mij neerliggen in grazige weiden,
Hij leidt mij zachtjes naar stille wateren.
3. Hij verkwikt mijn ziel,
Hij leidt mij in het spoor van de gerechtigheid,
omwille van Zijn Naam.

4. Al ging ik ook door een dal vol schaduw van de dood,
ik zou geen kwaad vrezen, want U bent met mij;
Uw stok en Uw staf,
die vertroosten mij.

5. U maakt voor mij de tafel gereed
voor de ogen van mijn tegenstanders;
U zalft mijn hoofd met olie,
mijn beker vloeit over.

6. Ja, goedheid en goedertierenheid zullen mij volgen
al de dagen van mijn leven.
Ik zal in het huis van de HEERE blijven
tot in lengte van dagen.

Bevreemdend

Bijna niets uit deze psalm is bevreemdend voor mij, behalve het ene woordje "tegenstanders" in vers 5. Ik ken niet een leven van vervolging tot de dood door Saul zoals David. Het enige wat ik ervoor in de plek kan lezen is "de tegenstander", de duivel - want zijn tegenstand tegen het geloof door ontmoediging in nare gebeurtenissen, door verleiding tot zonde, kent ieder christen. Voor de ogen van deze tegenstander nodigt God mij aan Zijn tafel van overvloed.

Herkenbaar

Dat de Heere ons als een herder leidt, is heel herkenbaar. Hij geeft ons alles wat we nodig hebben, elke dag weer. Hij draagt ons als we niet meer verder kunnen. Hij beschermt ons tegen gevaar van verkeerde paden en voor gevaar van buiten ons. We mogen elke stap van ons leven naar Hem opzien en Zijn stem volgen. Hij geeft ons rust en vrede in ons hart, wat de omstandigheden ook zijn. Hij leidt ons in de eeuwige plaats van rust, waar alle tranen van de ogen afgewist zullen worden.

Hij is ook als onze gastheer (vers 5 en 6), die ons in alles verzorgt na een vermoeiende reis, die ons overvloedig voedt, zowel met dagelijks voedsel als met Zijn Woord en Geest bij het lezen van de Bijbel en overdenken van Zijn woorden. Hij geeft ons vreugde, ook in de moeilijkste omstandigheden. We mogen altijd in Zijn huis, Zijn geborgenheid blijven, elke dag van ons leven, en voor eeuwig als de nieuwe hemel en nieuwe aarde er zullen komen.

Profetisch

Jezus zegt: "Ik ben de goede Herder". Door Zijn voorbeeld is het beeld nog letterlijker op te vatten als het volgen van Jezus, Gods Zoon, onze Verlosser. Hij heeft Zijn leven gegeven voor Zijn schapen en is de Herder die ons nooit verlaat. Dat Jezus nu in de hemel is en altijd voor ons bidt, houdt de belofte in zich dat we eens voor eeuwig Gods aangezicht mogen zien.

Hoe Gods eigenschappen zichtbaar worden

Eerder schreef ik over hoe God Zichzelf noemt aan Mozes: God is barmhartig, genadig, geduldig, rijk aan goedertierenheid en trouw.

Vandaag wil ik schrijven over wat daarop volgt en waarmee God Zijn woorden afsluit (Exodus 34:7):

"Die goedertierenheid blijft bewijzen aan duizenden, Die ongerechtigheid, overtreding en zonde vergeeft, maar Die de schuldige zeker niet voor onschuldig houdt en de ongerechtigheid van de vaders vergeldt aan de kinderen en kleinkinderen, tot in het derde en vierde geslacht."

Over die laatste zin schreef ik al eerder: De zonde van de vaders wordt niet aan de kinderen aangerekend, maar het gaat er hier over dat als de kinderen en kleinkinderen ongerechtigheid blijven doen tegen Gods wet in, ze net als hun vaders geoordeeld zullen worden. In Exodus 20 staat er "aan de derde en vierde generatie die Mij haten". In Ezechiël 18 wordt nadrukkelijk en met meerdere voorbeelden gezegd:

"De mens die zondigt, díe zal sterven. De zoon zal de ongerechtigheid van de vader niet dragen, en de vader zal de ongerechtigheid van de zoon niet dragen. De gerechtigheid van de rechtvaardige zal op hemzelf zijn, en de goddeloosheid van de goddeloze zal op hemzelf zijn."

God spreekt in een zekere zin in dit vers over de consequenties van Zijn eigenschappen van barmhartigheid (liefde), genade, geduld, goedertierenheid en betrouwbaarheid. Je kunt Gods eigenschappen terugzien in:

• Zijn blijvende bewijs van goedertierenheid aan duizenden, al zo lang de aarde bestaat. Elke dag laat God de zon opgaan over goede en slechte mensen en geeft regen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen (Matt. 5:45). God laat dus zien dat Hij zelfs Zijn vijanden liefheeft. Ja, Hij heeft Zijn enige Zoon voor ons overgegeven zodat wij zouden leven, die Zijn vijanden waren door onze zonden.
• Zijn vergeving. In het Hebreeuwse woord "vergeeft" (נשׂא, "nasa") zit ook het woord "dragen" of "wegnemen". Normaliter "draag" je je eigen zonden (bijv. Lev. 5:1, 7:18, 17:16, Num. 14:34, 18:22, ...). God stelde de offerdienst in, waarbij een bok de zonden van het volk "wegdroeg" (Lev. 16:22) of de hogepriester de zonden van het volk droeg (Ex. 28:38). Zo heeft Jezus onze zonden weggedragen aan het kruis.
• Het is troostend dat er staat dat God "zonde, misdrijf en misslagen" vergeeft. Er worden drie verschillende woorden gebruikt. Ik denk dat dat is om de verschillende soorten zonden te benoemen: onopzettelijke zonden, maar ook misstappen die we eigenlijk wel wisten maar waar we toe verleid werden, ongeloof, maar ook hoogmoed, dingen die we verkeerd deden maar ook dingen die we nalieten te doen. God is groot van vergeving.
• Zijn rechtvaardige oordeel. God laat de schuldige niet ongestraft. Wij mensen kunnen soms de schuldige niet straffen en staan machteloos, maar Gods eindoordeel zal iedereen aangaan, en ieder oordelen naar zijn daden. Als we dat in deze generatie niet zien, dan zullen we het in de volgende generatie zien.

Maar bevat deze tekst niet een tegenstrijdigheid? Hoe kan het namelijk dat God vergeeft en tegelijkertijd ook de schuldige niet onschuldig houdt?

God wil ons vergeven. Daartoe moeten we de oplossing buiten onszelf zoeken, toont de offerdienst aan. De vergeving ligt dus in het gaan tot God en in het vertrouwen op Zijn vergeving buiten ons. Degene die niet naar God gaat, maar op zijn eigen manier probeert rechtvaardig te zijn en Gods weg veracht, zal een vreselijk oordeel vallen, omdat ze God niet geloofd hebben.

"Want zo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij Zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat ieder die in Hem gelooft, niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft. Want God heeft Zijn Zoon niet in de wereld gezonden opdat Hij de wereld zou veroordelen, maar opdat de wereld door Hem behouden zou worden. Wie in Hem gelooft, wordt niet veroordeeld, maar wie niet gelooft, is al veroordeeld, omdat hij niet geloofd heeft in de Naam van de eniggeboren Zoon van God." (Johannes 3)

God is vol van trouw

God is barmhartig, genadig, geduldig, rijk aan goedertierenheid en trouw. Daarmee maakt God Zich bekend in Exodus 34:6. Over de eerste vier eigenschappen schreven we in vorige berichten. God is dus ook vol van trouw (of betrouwbaarheid). Daarover wil ik vandaag wat delen.

Het Hebreeuwse woord voor trouw in Exodus 34:6 is אמת ("emet"). Het is afgeleid van het werkwoord אמן ("aman") waar ons woord "amen" vandaan komt (wat iets betekent als: "dat is waar, dat is zeker"). Het woord "aman" betekent letterlijk opbouwen of ondersteunen, en figuurlijk ook vertrouwen of geloven. Het woord voor "geloof" in de Bijbel is vaak "aman" (bijv. Gen. 15:6, Ex. 4:31, Ex. 14:31). "Emet" betekent "vastheid", "betrouwbaarheid", "waarheid", "zekerheid".

Andere wat minder vanzelfsprekende afgeleide betekenissen van "aman" zijn:

• "aman" kan ook verzorg(st)er betekenen: het wordt bijvoorbeeld gebruikt voor God Die Zijn volk draagt als een baby op Zijn arm (Num. 11:12), en voor Naomi die voedster wordt van de baby Obed (Ruth 4:16), ook bijv. Jes. 49:23 van koningen
• "omena", afgeleid van "aman", betekent pilaar (1 Kon. 18:16)

Voor mensen wordt het woord "betrouwbaar" ("emet") gebruikt voor verschillende situaties:

• Voor Mozes die betrouwbaar is voor God (Num. 12:7)
• Voor Samuël die een trouw priester voor God is (1 Sam. 2:35), in contrast met de zonen van Eli, die machtsmisbruik maakten
• Voor Davids trouw aan Saul (1 Sam. 22:14), die Saul altijd diende
• Voor de mannen die geld beheerden voor de reparatie van de tempel (2 Kon. 12:15)
• Voor getuigen die de waarheid spreken (Spr. 12:19, 14:5), tegenover een lasteraar (Spr. 11:13)
• Voor boodschappers die betrouwbaar zijn (Spr. 13:17, 25:13)
• Voor het vellen van een eerlijk oordeel (Zach. 7:9, Ezech. 18:8)

God maakt dus aan ons bekend dat Hij vol van trouw, of liever vol van betrouwbaarheid is. Bij mensen zeggen we: "iemand is betrouwbaar" of "hem moet je niet vertrouwen". Er is niet zoiets als meer of minder betrouwbaar: het is betrouwbaar of niet. En ook betrouwbare mensen hebben het wel eens mis of kunnen iets te snel geoordeeld hebben. Maar God is niet alleen betrouwbaar, Hij heeft de hoogste mate van betrouwbaarheid! Zijn betrouwbaarheid raakt nooit op. Zijn trouw is, net als Zijn goedertierenheid, voor eeuwig en van generatie op generatie (bijv. Psalm 100:5, 117:2, 146:6). Zijn waarheid is hoog als de hemel (Psalm 57:10, 108:4). Hij komt al Zijn beloften na. Hij laat ons nooit in de steek. Hij maakt nooit misbruik van Zijn macht. Hij spreekt altijd de waarheid. Zijn oordelen zijn altijd eerlijk.

In het Nieuwe Testament wordt het woord πιστος ("pistos"), "betrouwbaar" en αληθινος ("alethinos"), "waarachtig" (letterlijk "onverbergend") gebruikt als vertaling van "emet". In het Grieks zijn "betrouwbaar" en "waar" twee verschillende begrippen. Soms worden deze twee begrippen zelfs in één adem genoemd als het om Jezus of Gods woorden gaat, namelijk in Openb. 3:14, 19:11, 21:5, 22:6. Jezus Christus, Gods Zoon die mens werd, is de betrouwbare getuige (Openb. 1:5) en een trouwe hogepriester (Hebr.2:17).

Van Gods betrouwbaarheid worden de volgende voorbeelden gegeven in de Bijbel:

• Hij zal ons niet boven vermogen beproeven (1 Kor. 10:13)
• Hij bewaart ons voor de boze (2 Thess. 3:3)
• als wij Hem ontrouw zijn, blijft Hij betrouwbaar (2 Tim. 2:13) - Hij vergeeft onze zonden als wij die belijden (1 Joh. 1:9
• Hij houdt Zijn beloften (Hebr. 10:23, 2 Kor. 1:18-20)
• Hij houdt het verbond (Deut. 7:9): goedertierenheid aan hen die Hem liefhebben, vergelding aan hen die Hem haten
• Zijn woorden zijn altijd waar (Psalm 12:6, 19:7, 119:160)
• Zijn oordeel is betrouwbaar (Psalm 19:9)

Waar David in Psalm 12 klaagt dat er geen betrouwbare mensen meer zijn, laat hij erop volgen dat Gods woorden puur zijn, als zilver dat zevenmaal gezuiverd is in een oven. Gods betrouwbaarheid omringt Hem (Psalm 89:8). Zijn licht en Zijn waarheid zullen ons tot Hem leiden (Psalm 43:3).

God is rijk aan goedertierenheid

In vorige berichten schreef ik over Gods barmhartigheid, genade en geduld. Dit is hoe God Zichzelf bekendmaakt aan Mozes in Exodus 34:6. Na barmhartig, genadig en geduldig volgt: rijk aan goedertierenheid en trouw (Statenvertaling: "groot van weldadigheid en waarheid"). Wat betekent dat?

Als we ons hierin verdiepen valt allereerst op dat deze combinatie van "goedertierenheid en trouw" (Hebreeuws: חסד, "chesed" en אמת, "emet") ook als combinatie voor mensen wordt genoemd. In Genesis 47:29 vraagt Israël of zijn zoon Jozef hem "goedertieren en trouw" wil zijn door hem niet in Egypte te begraven maar bij zijn voorvaderen. In Genesis 24:49 vraagt Abrahams knecht of Laban en Bethuël Abraham "goedertieren en trouw" willen zijn door in te stemmen met het huwelijk van hun dochter en zus Rachel met Izak. In Jozua 2:14 beloven de verspieders "goedertieren en trouw" te willen zijn door Rachab en haar familie in het leven te sparen als Jericho veroverd wordt. Ook in Spreuken wordt de combinatie van "goedertierenheid en trouw" voor mensen genoemd (Spr. 3:3, 16:6, 20:28) - zij geven gunst in de ogen van God en van mensen, verzoenen de misdaad en bewaren de koning. "Goedertierenheid en trouw" lijkt dus iets te betekenen van een goede band tussen mensen. Dat God "rijk aan goedertierenheid en trouw" wordt genoemd, wil zeggen dat God overvloedig is in het aangaan van deze goede band met mensen. God wil zo ver neerbuigen dat Hij ons Zijn vriendschap wil geven.

Hoe overvloedig is God hierin? Dat lezen we in het volgende vers (Exodus 34:7): "Die goedertierenheid (chesed) blijft bewijzen aan duizenden generaties". Dit is een herhaling van wat in de tien geboden al gezegd is (Exodus 20:6), en het staat tegenover de "drie of vier generaties" die God straft als zij Hem net als hun vaders haten. "Duizenden generaties" betekent dat Gods goedertierenheid nooit uitgeput is, ook in het jaar 2025 niet. De aarde bestaat nog niet lang genoeg om op één duizend generaties uit te komen (stel dat iedereen in z'n 20e jaar zijn eerste kind krijgt, dan is duizend generaties 20.000 jaar), laat staan duizenden. In de Bijbel wordt dit vaak uitgedrukt door "Zijn goedertierenheid is tot in eeuwigheid", verder dan wij kunnen kijken (bijv. Psalm 100:5, 103:17, 106:1, 107:1, 118:1-4, 136, 138:8).

Tegenover Gods eeuwige goedertierenheid staat de vergankelijke goedertierenheid van de mens (Jesaja 40:6-8):

"Alle vlees is gras
en al zijn goedertierenheid als een bloem op het veld.
Het gras verdort, de bloem valt af,
als de Geest van de HEERE erover blaast.
Voorwaar, het volk is gras.
Het gras verdort, de bloem valt af,
maar het Woord van onze God bestaat voor eeuwig.

Wat betekent "goedertieren" (chesed) nu precies? Laten we daarvoor wat voorbeelden opnoemen van mensen:

• Abraham vraagt Sara hem deze "goedertierenheid" (gunst) te bewijzen door hem haar broer te noemen in plaats van haar man (Gen. 19:19)
• Abimelech geeft Abraham veel bezittingen en de toestemming om overal te gaan wonen in zijn land (Gen. 20, 21:23)
• Laban en Bethuël stemmen in met het huwelijk van Rachel en Izak (Gen. 24:49)
• Israël vraagt Jozef om hem bij zijn voorvaderen te begraven (Gen. 47:29)
• Rachab vraagt de verspieders om haar en haar familie in het leven te sparen (Jozua 2:12)
• Jonathan vraagt David hem en zijn nageslacht te laten leven als David koning wordt (1 Sam. 20:11-15)
• de bewoners van Jabes begraven Saul nadat deze is gesneuveld (2 Sam. 2:5)

Voorbeelden waarin Gods "goedertierenheid" wordt genoemd:

• God spaart het leven van Lot als Hij Sodom straft (Gen. 19:19)
• God wijst Abrahams knecht de weg naar een bruid voor Izak (Gen. 24:12)
• God geeft Jakob veel bezit, terwijl hij eerst alleen zijn staf had (Gen. 32:10)
• God zorgt dat Jozef in de gevangenis goed behandeld wordt (Gen. 39:21)
• God verlost Israël (bijv. Ex. 15:13, Psalm 13:5, 89:50, 98:3, 136)
• God beschermt de koning (bijv. Psalm 61:7)
• God verhoort het gebed (bijv. Psalm 69:14)

Zou "vol van genade en waarheid" in het evangelie van Johannes (1:14, 1:17) een vertaling zijn van "rijk aan goedertierenheid en trouw" (Ex. 34:6)? Dat wordt gezegd van Jezus:

En het Woord is vlees geworden en heeft onder ons gewoond (en wij hebben Zijn heerlijkheid gezien, een heerlijkheid als van de Eniggeborene van de Vader), vol van genade en waarheid. (...) En uit Zijn volheid hebben wij allen ontvangen, en wel genade op genade. Want de wet is door Mozes gegeven, de genade en de waarheid zijn er door Jezus Christus gekomen.

Het woord dat in Johannes 1 wordt gebruikt voor "genade" is χαρις (charis). Elders wordt "chesed" vertaald met het Griekse ελεος (eleos): "Ik wil barmhartigheid en geen offer" (Matt. 9:13 en 12:7, een vertaling van Micha 6:8) en bijv. Lukas 1:50: "barmhartigheid van geslacht tot geslacht" (wellicht ook Ef. 2:4, Jak. 3:17, 1 Petr. 1:3, Rom. 15:9 die Psalm 18:49-50 lijkt te citeren).

In psalm 136 maar ook in psalm 107 is Gods goedertierenheid het refrein dat telkens terugkomt. Hij "kroont" ons "met goedertierenheid (chesed) en barmhartigheid (channun)" (Psalm 103:4). Mozes bidt: "verzadig ons in de morgen met Uw goedertierenheid" (Psalm 90:14). God zorgt dagelijks voor mens en dier (Psalm 145:15-17):

De ogen van allen wachten op U,
U geeft hun hun voedsel op zijn tijd.
U doet Uw hand open
en verzadigt al wat leeft, naar Uw welbehagen.
De HEERE is rechtvaardig in al Zijn wegen,
goedertieren (chasied) in al Zijn werken.

De aarde is vol van de goedertierenheid van God (Psalm 33:5). Mensen willen graag worden gezien als goedertieren, maar liegen er vaak over (Spr. 19:22) - God is goedertieren. David en Micha klagen beiden dat de goedertieren mensen ontbreken (Psalm 12:2, Micha 7:2). Maar God is eeuwig en dagelijks goedertieren en omringt ons ermee.

Laat ik afsluiten met het eerste stukje van psalm 107:

Loof de HEERE, want Hij is goed,
want Zijn goedertierenheid is voor eeuwig.
Laten zo spreken wie de HEERE verlost heeft,
die Hij verlost heeft uit de hand van de tegenstanders,
en die Hij uit de landen bijeengebracht heeft,
van het oosten en van het westen, van het noorden en van de zee.

Er waren er die dwaalden in de woestijn, op een weg door de wildernis,
een stad om te wonen vonden zij niet.
Zij waren hongerig, ja, ook dorstig,
hun ziel was in hen bezweken.

Maar toen zij in hun benauwdheid tot de HEERE riepen,
redde Hij hen uit hun angsten.
Hij leidde hen op een rechte weg,
zodat zij naar een stad konden gaan om te wonen.

Laten zij de HEERE loven om Zijn goedertierenheid
en om Zijn wonderen voor de mensenkinderen.